“Gek genoeg weet ik alleen via politie en justitie dat ik bedreigd werd. Ik had zelf geen signalen dat er iets aan de hand was. Dat was in een eerdere situatie wel zo, trouwens. Een drugsdealer van wie ik de woning sloot, vond dat zo schandalig dat hij tegen meerdere mensen vertelde dat ik het niet zou overleven. Hij werd diezelfde dag nog gearresteerd en is uiteindelijk veroordeeld tot twee jaar voor zijn drugshandel én de bedreiging aan mijn adres.

Maar in dit geval had ik dus zelf niets gemerkt. Dat maakt het ongrijpbaarder. De politie had aanwijzingen dat mijn leven in gevaar was en dus werden er maatregelen genomen. Eerst vooral politiemaatregelen: mijn huis werd in de gaten gehouden, ik werd gevolgd door undercoveragenten. Op een gegeven moment werd de dreiging zo concreet dat de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB) de beveiliging overnam.”

Geen intocht

“Dat betekende dat ikzelf én mijn gezin halsoverkop ons huis moesten verlaten. We kregen een half uur om wat spullen in te pakken. Ik ging naar een safehouse, gescheiden van vrouw en dochter, en mijn hele leven werd ineens georkestreerd en begeleid door de beveiligers van de DKDB. Zij verkenden vooraf of het veilig was om naar een afspraak te gaan, zij waren zichtbaar aanwezig en vervoerden me in een gepantserde limousine.

Bezoek in het safehouse was onmogelijk, waardoor ik behoorlijk geïsoleerd leefde. Ik mocht, na screening vooraf door mijn beveiligers, wel naar mijn werk en naar vergaderingen. Daardoor kon ik mijn werk redelijk goed blijven uitvoeren. Natuurlijk zit daar een lastige kant aan, want ik was altijd omringd door beveiligers en zij kwamen steeds vooraf controleren. Dat gaf nogal een lading aan mijn werkbezoeken. Voor mij was het ook steeds een afweging: is mijn aanwezigheid zo nodig dat het dit hele circus waard is? Eén keer heb ik afgezegd: de intocht van Sinterklaas. Die gewapende mannen vond ik zo’n enorme impact op die kinderen dat ik ervan afgezien heb.”

Qui-vive

“Een indirecte bedreiging heeft een andere impact dan een directe bedreiging, weet ik helaas uit mijn eigen ervaring. Gelukkig werd de dader die eerste keer nog dezelfde dag aangehouden, dat gaf wel een gevoel van veiligheid. Al vroeg ik me twee jaar later, toen hij weer op vrije voeten kwam, wel af: is er nog een gevaar voor mij? Gelukkig ben ik geen tobberig persoon. Ik was dus wel op mijn qui-vive, maar dat was ook alles. In het meest recente geval wist ik niet wat er achter mijn bescherming schuil ging. Uit de schaarse momenten dat ik wat hoorde, kon ik afleiden dat het echt serieus was. Zo wilde ik een keer wat spullen ophalen in mijn eigen huis. Na verkenning zei de DKDB: ‘Dat is niet zo’n heel verstandig idee.’ Dat is wel eng, want dat betekent dat er een verdachte situatie is bij je huis. Zo voel je hoe serieus het is. Maar tegelijk voelde ik me ook altijd op mijn gemak door de professionele beveiliging om me heen. Wellicht maakt dat het makkelijker om je niet uit het veld te laten slaan. Ik vond het niet moeilijk om te blijven functioneren.

Uiteindelijk heb ik me wel een beeld gevormd van waar ik het gevaar moest zoeken. Dat wierp extra lading op bepaalde zaken waar ik bij betrokken was en op mijn besluiten. Maar ik ben heel stellig geweest vanaf het moment dat ik bewaakt werd: ik treed niet terug uit mijn functie; ik ga niet opzij voor bedreigingen. Je kunt iemand bedreigen, maar de overheid gaat geen millimeter opzij. Ook in de aard van mijn werk liet ik me niet beteugelen. Niemand hoefde van mij te verwachten dat ik mijn werk anders ging doen vanwege die bedreiging. Ik faciliteer geen criminelen.”

Routines

“Of die dreiging zich ooit kan herhalen? Ik sluit het niet uit. En ik moet toegeven dat er heel af en toe een moment is dat ik even extra alert ben. Mijn beveiligers zeiden altijd: ‘Pas op dat je niet al te veel routines hebt. Ga niet altijd op hetzelfde moment naar de sportschool en fiets niet altijd op hetzelfde moment van de dag dezelfde route.’ Soms denk ik ineens: goh, ik neem een andere weg. Maar verder heeft het gelukkig geen impact meer op mijn leven. Ik kan niks uitsluiten, maar ik heb niet het gevoel dat er nu iemand rondloopt die het voorzien heeft op mijn leven. En dat, geef ik toe, is toch wel een geruststellend gevoel.”

“Ik ben bestuurlijk adviseur veiligheid en crisisbeheersing bij het Nederlands Genootschap van Burgemeesters en vertrouwenspersoon voor bedreigde of belaagde burgemeesters binnen het Ondersteuningsteam Weerbaar bestuur. Zij kunnen 24 uur per dag bellen om te sparren. Ik sta ze vervolgens bij met raad en daad en we kunnen casuïstiek bespreken. Ik ben begonnen in 2020, na de bedreigingen aan het adres van Jos Wienen. Helaas zien we een enorme toename van het aantal bedreigingen van bestuurders. Zo hebben we recent ook een burgemeester bijgestaan die zijn huis moest beveiligen met betonblokken, omdat iemand zijn woning wilde rammen met een voertuig.

Met de toename van het aantal bedreigingen is ook het bewustzijn gegroeid dat ondersteuning nodig is. Burgemeesters staan alleen in hun functie. Ik zeg altijd: de burgemeester zorgt voor iedereen, maar wie zorgt er voor de burgemeester als het even niet zo lekker gaat?”

Via de media

“De hoek van waaruit bedreigingen komen zijn divers, al is veel wel gerelateerd aan ondermijnende criminaliteit. Een bestuurder neemt soms impopulaire maatregelen, waarmee hij de onderwereld in haar bewegingsvrijheid belemmert. Dat vinden ze niet leuk. We hebben dit jaar al verschillende keren bestuurders bijgestaan. Soms kort, maar geregeld ook met lange trajecten. En vergeet niet dat het aantal incidenten dat wij voorbij zien komen, slechts een druppel op een gloeiende plaat is. Niet alle bestuurders nemen contact met ons op. Zij laten het passeren of hopen dat het overwaait. Veel van onze inzet halen we uit de media: we lezen dat een bestuurder belaagd wordt en nemen dan contact op. Steeds vaker zetten we direct een peer in; een ervaringsdeskundige bestuurder die namens het Ondersteuningsteam contact opneemt en vanuit zijn of haar eigen ervaring begeleiding geeft.

Soms voeren we een goed gesprek en blijft het daarbij. We hebben echter ook intensieve trajecten met ervaringsdeskundigen en psychologische hulp voor de bestuurder en de mensen om hem of haar heen. We hebben soms complete gezinnen in de traumabegeleiding.”

“Vroeger hoorde je vaker: een bedreiging op zijn tijd hoort bij je functie. Maar dat is natuurlijk helemaal niet waar. Het Ondersteuningsteam is onlangs een tour gestart langs gemeenten om deze te ondersteunen bij de aanpak van agressie en intimidatie. Het idee achter deze aanpak is een drietrapsraket. Met iedere gemeente voeren we individuele gesprekken, meestal met de burgemeester en de griffier. Is er al een agressieprotocol? Werkt de gemeente al met een gedragscode? Verder geven we praktische tips. De tweede trap bestaat uit het aanbod om een sessie te organiseren. We bieden aan terug te komen en een avond te modereren voor de gemeenteraad en het college rond het thema agressie. Mocht hier naderhand behoefte aan zijn, dan bieden we - als derde trap van de raket - de mogelijkheid trainingen te organiseren. De doelstelling is een kentering in de benadering van bedreigingen.”

Signaal

“De hamvraag die we vaker horen, is of bedreiging te voorkomen is. Ik denk zelf van niet. Je neemt nou eenmaal besluiten die niet iedereen leuk vindt. De vraag is vooral wat je eraan doet als een individu of criminele organisatie zijn pijlen op jou richt. Doe je aangifte en sta je voor de besluiten die je moet nemen in je rol als bestuurder? Zoek je hulp zodat je er niet alleen voor staat in je strijd tegen je belagers?

Het antwoord zit voor een deel in er voor elkaar zijn en samen die grens trekken en bewaken: in ons land laten we ons niet bedreigen of intimideren. Vanuit het Ondersteuningsteam zijn we er voor de bestuurders die in nood zijn. Wij volgen de actualiteit en houden onze kennis via trainingen op peil. Bij ons kun je in alle vertrouwen je verhaal doen en steun vinden. Met elkaar geven wij het signaal af dat je er niet mee wegkomt om bestuurders te bedreigen, te belagen of te intimideren.”

‘Vroeger hoorde je vaker: een bedreiging op zijn tijd hoort bij je functie. Maar dat is natuurlijk helemaal niet waar’

‘Een bestuurder neemt soms impopulaire maatregelen, waarmee hij de onderwereld in haar bewegingsvrijheid belemmert. Dat vinden ze niet leuk’

‘Je hebt natuurlijk geen volstrekte zekerheid dat die dreiging werkelijk verdwenen is’

‘Niemand hoefde van mij te verwachten dat ik mijn werk anders ging doen vanwege die bedreiging’

‘Ik was altijd omringd door beveiligers en zij kwamen steeds vooraf controleren; dat gaf nogal een lading aan mijn werkbezoeken’

Vizier op georganiseerde misdaad

December 2023

Contact:

nltegengeorganiseerdemisdaad@minjenv.nl

De afgelopen jaren werden er steeds meer politieke ambtsdragers slachtoffer van agressie en geweld. Daarbij waren ze ook vaker getuige van incidenten bij collega’s. Met name intimidatie en verbale agressie en bedreiging zijn veel voorkomende problemen. Bestuurders die geconfronteerd worden met vraagstukken rondom de eigen veiligheid kunnen terecht bij het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur. Joost Keemink-Haane is één van de contactpersonen voor bedreigde burgemeesters.

Je hebt een baan waarin jouw beslissingen niet altijd door iedereen gewaardeerd worden. Part of the job, denk je. Tot je op een ochtend ineens naar een safehouse verhuist en je wekenlang constant een groep gewapende bewakers om je heen hebt lopen. Het overkwam Jos Wienen, burgemeester van Haarlem. Hij hield zich kranig staande in deze persoonlijke crisis en werkte stug door. Nu de dreiging voorbij is, vertelt hij over de impact die de situatie op hem had en nog steeds heeft.

Volgende pagina

Hartverwarmend

“De hele situatie heeft een positief psychologisch effect gehad op me. Dat klinkt misschien gek, maar ik bedacht me: mijn werk doet er blijkbaar écht toe. Daarnaast heeft het ook mijn band met inwoners van de stad verbeterd. Ik heb zoveel steun ontvangen, dat was hartverwarmend. Ik heb, zogezegd, geen eenzame strijd gevoerd en ik voelde me gesterkt door de bevolking van Haarlem om te blijven doen waar ik voor aangesteld ben.

Verder is het op persoonlijk vlak vooral heel vervelend. Mijn dochter en mijn vrouw zijn in een andere stad gaan wonen zodat mijn dochter daar in alle rust haar school kon afmaken. Mijn vrouw heeft tot voor kort nog bij onze dochter gewoond en is pas in de zomer van 2023 teruggekeerd naar ons huis in Haarlem. Gelukkig is het nooit tussen ons in komen te staan. Dat lijkt me verschrikkelijk, als je voelt dat je gezin eronder gebukt gaat.

De beveiliging is inmiddels helemaal afgebouwd. Dat is nog wel een spannend moment, want je hebt natuurlijk geen volstrekte zekerheid dat die dreiging werkelijk verdwenen is. Je kunt je afvragen of dit niet het meest onveilige moment is, want wie vertelt je dat die persoon of groep niet heeft gewacht tot dit moment om toe te slaan?”