Vizier op georganiseerde misdaad

December 2023

Contact:

nltegengeorganiseerdemisdaad@minjenv.nl

Je doet dit werk nu ruim 35 jaar. Neemt de impact van criminaliteit toe?

“Het wordt vooral harder. Dat zie je dus aan ladingdiefstal en hoe dat nu gebeurt. Een collega van me zat te eten in een restaurant en dacht door het raam een collega te zien rijden. Toen hij nog eens goed keek bleek het zijn eigen wagen te zijn.

Ook toen ik net begonnen was, gebeurden er vervelende dingen. Maar toen wist je nog: er zijn bepaalde plekken waar je in ieder geval veilig staat. Dan zorgde je dat je daar in een rechte streep naar toeging. Nu heb ik het idee dat het overal mis kan gaan. Ik probeer er niet te veel over na te denken. Maar die bewuste parkeerplaats; daar slaap ik niet meer. Al zit ik 100 keer over mijn uren heen.”

Hoe is het op dit moment met je gevoel van veiligheid als je aan het werk bent?

“Je bent uiteindelijk gewoon weerloos. Mijn werkgever heeft bijvoorbeeld wel gezorgd voor betere sloten, maar dat houdt die criminelen echt niet tegen. Het enige wat je kunt doen is scherp blijven. Regelmatig in je spiegel kijken of je iets verdachts ziet. En bijvoorbeeld goed nadenken waar je parkeert. Op steeds meer plekken hangen beveiligingscamera’s, maar die dekken niet alles af. Zeker plekken tegen de bosjes aan; die probeer ik zo veel mogelijk te vermijden. Maar soms heb je geen keuze.

Eigenlijk zijn alleen bewaakte parkeerplaatsen een oplossing. Maar daar vragen ze zo 25 euro per nacht voor. En het enige wat je daarvoor krijgt is een omheind terrein: vaak is er geen restaurant of zelfs maar een toilet. Mijn baas heeft het ervoor over die kosten voor zijn rekening te nemen. Maar veel chauffeurs moeten het zelf betalen.”

Zijn de daders uiteindelijk gepakt?

“De auto waar ze in zaten is nog gevonden. Maar uiteindelijk is er nooit iemand gearresteerd. Los daarvan moet ik eerlijk zeggen: het vertrouwen van vrachtwagenchauffeurs in de politie is niet groot. Dat komt ook door al die controles op de rijtijdenwet; je vraagt je dan toch af of ze wel de juiste prioriteiten stellen.”

Wat heeft dit incident met je gedaan?

“Ik heb anderhalve week thuisgezeten, toen ben ik weer gaan werken. Ik heb mijn verhaal nog aan Slachtofferhulp gedaan. Ik bleek nog recht te hebben op een schadevergoeding, maar moest daarvoor contact opnemen met Slachtofferhulp België. Eigenlijk zat ik daar niet zo op te wachten. Ik heb het geluk dat een vriendin van mij psycholoog is; daar heb ik een paar goede gesprekken mee gehad en veel aan gehad.

Een maand of vier nadat het gebeurd was kwam er nog een mailtje van de politie. Ik kon de autobanden ophalen die op de weg waren blijven liggen. Die waren gebruikt voor sporenonderzoek. Toen ik daar op kantoor zat kreeg ik een bakkie koffie en vroegen ze hoe het met me ging. Toen klapte ik toch weer in elkaar.

Als vrachtwagenchauffeur ben je veel alleen. Zeker als je ’s nachts rijdt en het is rustig op de weg, dan heb je alle tijd om te piekeren. Met collega’s heb je het ook niet over dit soort dingen. We zijn stoere mannen, dan praat je niet over je gevoel.”

Twee jaar geleden was je slachtoffer van een ladingdiefstal. Wat is er precies gebeurd?

“Het ging om een transport tussen Nederland en Frankrijk. Heen had ik bloemen en planten mee. Terug werd ik gevraagd een lading autobanden mee te nemen. Onderweg in België zat ik aan mijn maximale rijtijd. Ik stopte op een parkeerplaats met een snackbar en ben daar lekker een hapje gaan eten. De volgende ochtend had ik om 5 uur mijn wekker gezet. Toen ik daarvan wakker werd, zag ik meteen dat er een auto naast mijn trailer stond. En dat de deur van de trailer openstond. Ik vloog direct uit de cabine. Achteraf heel dom natuurlijk, maar je handelt in een reflex. De eerste persoon die ik zag gooide een autoband naar me. De tweede zette een pistool tegen mijn hoofd. Het enige wat hij zei was: ssst... Vervolgens zijn ze er vandoor gegaan. Via de spiegel heb ik nog het kenteken genoteerd en naar de politie doorgebeld. Er bleken 800 autobanden uit mijn trailer te zijn gestolen.”

Heb je zelf wel eens met zo’n situatie te maken gehad?

“Voor zover ik weet, heb ik nog nooit iets illegaals vervoerd. Maar soms heb je wel je vermoedens. Jaren geleden werd ik bijvoorbeeld ingeschakeld voor een verhuizing van Barcelona naar Nederland. Ik reed ook toen al met een koelwagen, dus dat was best verdacht. Vervolgens moest ik laden uit een garagebox en kreeg ik 100 euro cash mee om te lunchen. Het kwam allemaal heel vreemd op me over en zat me echt dwars. Toen ik eenmaal had geladen en onderweg was naar de Spaanse grens besloot ik toch de Douane in Nederland te bellen; die hebben heel snel geschakeld met de Douane in Spanje. Ik werd van de weg gehaald en toen is mijn trailer en cabine volledig doorzocht met speurhonden. Uiteindelijk werd er niets gevonden.”

Bananen uit de haven: daar wordt nog wel eens wat tussen verstopt. Maak je je daar dan zorgen over?

“Natuurlijk schiet het door je hoofd, als je zo’n opdracht krijgt. Een paar maanden geleden werd bij een collega van een ander transportbedrijf nog 300 kilo coke in zijn lading gevonden. Op een route die ik zelf ook vaak rijd. Dan denk je toch: dat had ook bij mij kunnen zijn... Vooral omdat je er zo weinig tegen kunt doen. In Vlissingen stikt het van de Douane, dus daar zitten ze er al bovenop. En we kennen onze klanten goed: we vertrouwen ze. Maar ook bij die klant hoeft er maar een ‘Pietje’ te zijn die wat in een doos weet te verstoppen.”

Je bent in dienst van een transportbedrijf. Welke routes rijd je vooral?

“Ik zit in het koel- en vriestransport. Dat betekent dat ik vooral veel met versproducten rijd. Denk aan vlees en vis, groenten en fruit en bloemen en planten. De meeste ritten gaan naar Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Zwitserland, Italië en Spanje. Omdat het om versproducten gaat, word ik vaak kort van tevoren gebeld voor een nieuwe klus. Het is nu maandag. Afgelopen vrijdag hoorde ik bijvoorbeeld dat ik vanochtend 24 pallets bananen moest ophalen in Vlissingen. Die moet ik morgen lossen in Midden-Frankrijk.”

Don de Wilde werkt al 36 jaar als vrachtwagenchauffeur. Twee jaar geleden kreeg hij in België te maken met een gewapende ladingdiefstal. Het incident hakte er behoorlijk in. Inmiddels zit hij weer dagelijks op de weg, maar het risico op criminelen blijft vrijwel continu aanwezig. ”Ik zorg altijd dat ik niet dicht bij de bosjes parkeer.”

Welke concrete resultaten hebben jullie met TFOC al bereikt?

“We hebben sinds 2020 ongeveer 400 meldingen binnengekregen: die hebben veel inzichten en informatie opgeleverd. Ruim 100 meldingen leidden tot concrete resultaten, waaronder de inbeslagname van duizenden kilo’s aan verdovende middelen en tientallen miljoenen euro’s aan illegale tabakswaar. Daarbij zijn tientallen aanhoudingen verricht. Daarnaast hebben we sinds 2020 honderden transportbedrijven bezocht en voorlichting gegeven en gesprekken gevoerd met vele honderden chauffeurs.

Onlangs hebben we ons programma ook gepitcht in Engeland. Daar zijn ze nu begonnen met een soortgelijk programma, zelfs de huisstijl hebben ze gekopieerd. En ook in Scandinavië wordt het initiatief uitgerold. Dat laat niet alleen zien dat TFOC een succes is, maar zorgt ook voor een verdere versterking. Chauffeurs gaan het herkennen. En merken dat ze er niet alleen voor staan.”

De chauffeur die in België werd bestolen was best kritisch op de opvolging.

“Dat snap ik. Sowieso is het niet niks, als je bijvoorbeeld te maken krijgt met een pistool tegen je hoofd. Maar juist daarom is het belangrijk dat we het óók horen als het kwaad al geschied is. Dan bieden we via gebiedsagenten in ieder geval nazorg. En kunnen we contact opnemen met onze buitenlandse collega’s. Want het uitbouwen van ons internationale netwerk is op dit moment een belangrijk speerpunt. Tegelijkertijd investeren we in ons eigen politienetwerk. Wijkagenten bijvoorbeeld zijn vaak sterk in het onderhouden van relaties. En daarmee een belangrijke schakel om het vertrouwen van chauffeurs te winnen.”

Hoe voer je daar het gesprek over?

We hebben bijvoorbeeld een serious game ontwikkeld, waarin we situaties nabootsen op basis van voorbeelden uit de praktijk. En we zijn actief op evenementen als het Truckstar festival in Assen, waar veel chauffeurs bij elkaar komen. Eerst zie je ze dan afwachtend kijken: wat doe die agent hier nou? Maar vervolgens zie je: als er eenmaal één begint te vertellen over zijn ervaringen met onveilige situaties, volgen er meer.

Hetzelfde geldt voor veel ondernemers die we spreken. In eerste instantie horen we dat criminaliteit bij hen niet speelt. Maar als je doorvraagt, komen toch de voorbeelden. Soms zijn bedrijven ook boos. ‘Tien jaar geleden hadden we jullie nodig en waren jullie er niet. En nu moeten we jullie ineens helpen’, hoor je dan. Dan is het een kwestie van even een dikke huid hebben. We weten nu hoe belangrijk het is meldingen snel op te pakken en de melder op de hoogte te houden. Dan voelt hij zich gesterkt. En zal hij een volgende keer sneller geneigd zijn opnieuw een melding te doen.

De meldingsbereidheid is dus heel belangrijk. Dat vraagt om vertrouwen. Hoe proberen jullie het vertrouwen te vergroten?

“We proberen op verschillende manieren in contact te komen met chauffeurs en ondernemers. We geven voorlichting bij bedrijven, maar gaan bijvoorbeeld ook regelmatig koffiedrinken met chauffeurs bij truckersrestaurants en rustplaatsen. Tijdens die gesprekken maken we duidelijk dat zij van waarde zijn voor criminelen. ‘Ze hebben jou nodig.’ Maar vooral ook luisteren we naar wat de chauffeurs en ondernemers ons te vertellen hebben. Want van hun ervaring kunnen we veel leren.

In die gesprekken gaat het ook over hun eigen veiligheid. Dat is logisch. Ik herinner me bijvoorbeeld dat ik op het kantoor van een transportondernemer zat. In het pand ernaast zat een bedrijfje dat op papier alleen mineraalwater verkocht. En waar continu verdachte types in en uit liepen. Typisch iets wat je als politie zou willen horen. Maar ook een situatie waar zware criminelen bij betrokken kunnen zijn. Ik weet nog dat aan de muur van die ondernemer een foto van zijn dochters hing. Logisch dat je twee keer nadenkt of je zo’n verdachte situatie dan meldt.”

Wat doen jullie tegen dit soort ondermijning?

“TFOC is een brede publiek-private samenwerking tussen onder meer de politie, de Douane, de Koninklijke Marechaussee en vertegenwoordigers van de sector. Samen proberen we criminelen het werken zo moeilijk mogelijk te maken. Bijvoorbeeld door middel van gerichte controle-acties bij bedrijven en in de haven. Maar ook door preventieve maatregelen, zoals voorlichting over hoe criminelen werken. Ook via het Platform Veilig Ondernemen (PVO) helpen we ondernemers om zich weerbaar te maken tegen criminaliteit.

In de praktijk zie je vaak dat preventie leidt tot interventies. Daarom is het zo belangrijk dat we signalen uit de praktijk krijgen. Chauffeurs die niet bij het laden aanwezig mogen zijn. Klanten die alleen cash willen betalen of geen website hebben. Afwijkende locaties om te laden of lossen, schimmige figuren die daar rondlopen. Het zijn chauffeurs die dit dagelijks zien gebeuren.”

De chauffeur die we spraken werd beroofd van een grote partij autobanden. Is dat ook een voorbeeld van georganiseerde misdaad?

“Zeker. Vaak denken mensen vooral aan drugs en geld, maar bijvoorbeeld ook tabakswaar kan interessant zijn voor zware criminelen. Of dus autobanden. Alles met grote financiële waarde biedt potentie. Een crimineel netwerk blijft het liefst onder de radar. Maar als criminelen hun handel kwijt dreigen te raken, worden ze steeds brutaler en nietsontziender. Dan wordt geweld niet geschuwd. Chauffeurs hebben daar mee te maken en zo wordt criminaliteit ondermijnend.”

Waarom heeft de transportsector zo veel last van georganiseerde misdaad?

“Eigenlijk is het simpel: iedere crimineel heeft transport nodig. Of het nu om drugs, geld of wapens gaat. En om kleine of grote hoeveelheden. Het moet allemaal van A naar B. Vrachtwagenchauffeurs kunnen daarvoor de oplossing bieden. Soms doen ze dat onbewust, en wordt er iets in hun lading verstopt. Maar soms werken ze ook bewust aan criminele activiteiten mee. Dan worden ze bijvoorbeeld betaald om illegale waar van A naar B te brengen. Toch is ook in die gevallen niet altijd sprake van een vrijwillige keuze. Zo’n chauffeur heeft misschien te maken met schulden. Of wordt bedreigd of op andere manieren onder druk gezet. Nee zeggen tegen een verzoek om mee te werken kan dan heel moeilijk zijn.”

Sinds 2020 probeert het programma Transport Facilitated Organized Crime (TFOC) chauffeurs, ondernemers en andere belangrijke spelers in de logistieke sector weerbaarder te maken tegen criminele inmenging. Kernlid Tom Torensma van de politie vertelt hoe dat in zijn werk gaat.